Dünyanın kâbusu 'gıda fiyatları'

Küresel gıda fiyatları, koronavirüs salgınının etkisini gösterdiği 2020 yılından bu yana yükselişini aralıksız sürdürürken, bu artış dünya genelinde artan enflasyonun itici güçlerden birini oluşturuyor. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütünün (FAO) aylık yayımladığı Gıda Fiyat Endeksi’nden derlenen bilgilere göre, gıda fiyatları artışını 2020’nin nisan ayından bu yana sürdürüyor. FAO’nun yayımladığı endeks, bitkisel yağlar, tahıllar, et ve şeker dahil olmak üzere bir dizi gıda ürünündeki değişikliklerin birleşik sonuçlarını yakalamak ve bunları aydan aya karşılaştırmayı amaçlıyor. Uzmanlar, endekste kaydedilen yükselişte koronavirüs salgının etkisiyle petrol fiyatlarında, gıda üretim ve nakliye maliyetlerinde görülen artışın etkili olduğu belirtiyor. Salgın nedeniyle yaşanan istihdam sorunları da emtia fiyatlarındaki artışların bir başka küresel nedeni olarak öne çıkıyor.

10 YILIN EN YÜKSEĞİ

Gıda fiyatlarındaki artış salgının tedarik zincirinde sorunlar oluşturduğu, ülkelerin kısıtlayıcı önlemler uyguladığı dönemlerle sınırlı kalmayarak, küresel düzeyde normalleşme dönemine girilmeye başlanan 2021 yılında da artarak sürüyor. Gıda Fiyat Endeksi’nde 2021’in mayıs ayında kaydedilen değer, Arap Baharı’nın yaşandığı 2011’den buna, yaklaşık 10 yılın en yüksek seviyesine işaret etti. Söz konusu ayda 127.8 değerine ulaşan endeks, daha önce Eylül 2011’de 130.4 değerini kaydetmişti. Mayıs ayının ardından haziranda sınırlı bir düşüşle 125 değerine gerileyen endeks, temmuzda 123.5 oldu, ağustosta ise 127.4 değerine yükseldi.

EN ÇOK BİTKİSEL YAĞ

Son yayımlanan küresel gıda fiyatları bültenine göre, ağustosta gıda fiyat endeksinde kaydedilen değer, yıllık bazda yaklaşık yüzde 33’lük artışa işaret etti. Endeksteki bu yükseliş en çok bitkisel yağlardan kaynaklandı. Bitkisel yağ fiyatlarındaki artış ağustosta yıllık yüzde 67.9’a ulaştı. FAO raporlarına göre bunun nedeni, biyodizel için artan talep ve destekleyici olmayan hava koşulları olarak kayıtlara geçti. Bu dönemde en yüksek artış kaydedilen ikinci ürün ise yüzde 48.1 ile şeker oldu. Bunda Brezilya’daki olumsuz hava koşullarının arzı azaltmasının etkili olduğu ifade edildi. Ağustos ayında yıllık bazda tahıllarda yüzde 31.1’lik artış görülürken, buna öngörülemeyen ve elverişsiz hava koşullarının hasat beklentilerini ve üretim azaltması etki etti. Söz konusu dönemde et ürünlerinde yüzde 22, süt ürünlerinde yüzde 13.6’lık yükseliş kaydedildi.

ENFLASYONU ETKİLEDİ

ABD’de Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) ağustosta yıllık bazda yüzde 5.3 artarken, gıda enflasyonun aynı dönemde yüzde 3.7 yükseldi. Gıda enflasyonundaki yükselişte et fiyatları dikkati çekti. Ülkede ağustosta kırmızı et, beyaz et, balık ve yumurtadaki yıllık fiyat artışları yüzde 8’i buldu. Almanya’da yıllık enflasyon eylülde 1993’ten beri ilk kez yüzde 4’ün üzerine çıktı ve yüzde 4.1 olarak ölçüldü. Bunda enerji ve gıda fiyatlarının artmasının etkili olduğu belirtildi. Ülkede gıda fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 4.9 olarak kayıtlara geçti. İngiltere’de ise enflasyon ağustosta yüzde 3.2 ile son 9 yılın en yüksek seviyesine yükselirken, gıda, akaryakıt ve ikinci el otomobil fiyatlarının bu yükselişe katkı sağlayan temel faktörler olduğu ifade edildi. Öte yandan Euro Bölgesi’nde enflasyon eylülde yıllık bazda yüzde 3.4 ile 2008’den bu yana en yüksek seviyesine ulaştı.

‘FİYATLAR NEDEN YÜKSELİYOR’

GOTTINGEN Üniversitesi Tarım Ekonomisi Profesörü Xiaohua Yu, Anadolu Ajansı’na, artan gıda fiyatlarının nedenleri ve gıda enflasyonuna ilişkin değerlendirmelerde bulundu. Yu, enflasyonun sadece gıda sektöründe yaşanmadığını belirterek, bunun küresel bir olgu olduğuna dikkati çekti. Birçok faktörün gıda fiyatlarını yukarı çektiğini dile getiren Yu, bunlardan birinin koronavirüsün küresel tedarik zincirini bozması ve deniz taşımacılığındaki yüksek maliyet olduğunu vurguladı. Yu, şöyle devam etti: “İkincisi koronavirüs krizine yanıt olarak ABD ve Avrupa’da benimsenen genişletici para ve maliye politikalarının küresel spekülatif emtia piyasasına büyük likidite sağlaması. Üçüncüsü, enerji fiyatlarının yüksek düzeyde olması ve yeşil enerji politikasından ötürü ABD, Avrupa ve Brezilya’da çok sayıda gıda ve arazinin biyoenerji için kullanılmasının tetiklenmesi. Örneğin ABD’de mısırın 1/3’ü biyoetanol ve soya fasulyesinin 1/3’ü biyodizel için kullanılıyor. Dördüncüsü ise iklim değişikliği.”

‘2022 YILI ORTASINDA DÜŞÜŞ BAŞLAR’

Gıda fiyatlarındaki artıştan en çok düşük gelirli ve gıda ithalatına bağımlı ülkelerin mağdurları olduğunu aktaran Xiaohua Yu, küçük bir kıtlığın bile fiyatlarda büyük sıçramalara neden olabileceğinin altını çizdi. Yu, gıda fiyatlarında şu an yaşanan artışın, 2008 ve 2012’dekine benzediğini anlatarak, “Büyük oranda parasal genişlemeden etkilenirken, parasal genişleme de en başta petrol fiyatlarından etkileniyor. Düşüş trendi ise ABD Merkez Bankası (Fed) ve Avrupa Merkez Bankasının (ECB) muhtemelen 2022’nin ikinci yarısında gideceği daralmayla başlayacaktır. Yine de fiyatlar geçmişteki düşük seviyelere genel enflasyon nedeniyle düşmeyecektir” dedi.