Mesela: Geçici İş Göremezlik Ödeneği

Geçici iş göremezlik ödeneği nedir? 4/B li Sigortalılarda yani Bağ-Kurlularda geçici iş göremezlik ödemeleri kimlere, hangi şartlarla yapılmaktadır? Geçici iş göremezlik ödeneği, kamuoyunda genelde istirahat parası, rapor parası şeklinde bilinmektedir. Geçici iş göremezlik, sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hâllerinde SGK tarafından yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama hâline denilmektedir. Geçici iş göremezlik ödeneği, iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hâllerinde 5510 sayılı Kanunda belirtilen geçici iş göremezlik sürelerinde verilen ödenektir. Yeri gelmişken bu ödeneğe niçin geçici denildiğini belirtelim. Tedavi sonucu kalıcı iş göremezlik durumu ortaya çıkmayan yani herhangi bir engel durumu olmayanlar için ödendiği için geçici denilmektedir. Eğer tedavi sonucunda kalıcı bir iş göremezlik durumu söz konusu olursa bu kez yapılan yardıma sürekli iş göremezlik ödeneği veya maluliyet denilmektedir. Geçici iş göremezlik durumu sadece 4/A lı olarak ifade edilen eski ismiyle SSK lılar için düzenlenmişken 2008 yılında yapılan sosyal güvenlik reformu ile birlikte 4/B li yani eski ismiyle Bağ-kurluların büyük bir kısmı da bu imkândan faydalanmaya başlamıştır. Ancak kamu görevlisi olan yani 657 sayılı devlet memurları kanununa tabi olup 4/C li yani eski ismiyle emekli sandığı hükümlerine göre sigortalı olanlara ise hiçbir şekilde ödeme yapılmaz çünkü çalıştıkları kurumlarınca zaten maaşları istirahat döneminde de kesinti yapılmadan ödenmeye devam edilmektedir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda geçici iş göremezlik ödeneği verilen 3 durum bulunmaktadır. Birincisi, sigortalı olarak bir işyerinde çalışmakta olan kişi iş kazası geçirmiş ise veya meslek hastalığından ötürü rapor almış ise bu durumlarda SGK’dan rapor parası alma hakkına sahiptir. İkinci olarak, iş kazası olmayan başka bir kaza nedeniyle (trafik kazası, yüksekten düşme vs.) rahatsızlığından veya hastalık halinden dolayı rapor alınmış ise, çalışanın rapor tarihinden önce 90 gün prim ödemiş olması şartı ile ilk iki günü hariç rapor parası alma hakkına sahiptir. Son olarak ise, kadın sigortalılar doğum yapması durumunda doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra da 8 hafta olmak üzere rapor parası alma hakkına sahiptir. Çoğul hamileliklerde süre, doğumdan önce 10 hafta olmaktadır. Doğum yapan kadının rapor parası almasında da yine 90 günlük prim şartı aranmaktadır. Ayaktan tedavilerde tek hekim raporu ile en fazla 10 gün istirahat verilebilir. Bu süre bir kez 10 gün daha uzatılabilir. 20 günü aşan raporlar ise sağlık kurulları tarafından verilebilmektedir. Bakanlık tarafından yetkilendirilen işyeri hekimleri ise en fazla iki gün istirahat raporu düzenleyebilir. Geçici iş göremezlik ödeneğinin ne kadar ödeneceğine ilişkin hesaplama ise sigortalı için bildirimi yapılan son bir yıl içindeki son 3 ayın prim ortalaması dikkate alınarak yapılmaktadır. Bulunan günlük ücretin yatarak tedaviler için yarısı, ayaktan tedaviler için ise üçte ikisi ödenmektedir. 2017 yılında yapılan bir değişiklikle istirahat süresi devam ederken sigortalının işten çıkması halinde rapor parası en fazla işten çıkış tarihinden sonraki 10 güne kadar ödenmektedir. Geçici iş göremezlik tanımı ve şartlarını ana hatlarıyla açıkladıktan sonra bu haftaki yazımızda kamuoyunda bazı tereddütlerin olduğu, tam olarak anlaşılamayan 4/b li sigortalıların yani Bağ-kurluların geçici iş göremezlik ödemelerini detaylı olarak açıklamakta fayda var. Geçici iş göremezlik ödeneğinin kapsamına baktığımızda iş kazası ve meslek hastalığına uğrayanlar için sigortalılık türü ve süresinde bir sınırlama bulunmaksızın tüm 4/b li sigortalıların faydalanabildiğini görüyoruz. Ancak hastalık halinde ise 4/b li sigortalılarının hiçbirinin kapsamda olmadığını söyleyebiliriz. Son olarak analık halinde ise muhtarlar ile birlikte ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usülde gelir vergisi mükellefi olan, gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı olan ve tarımsal faaliyeti olan kadın sigortalıların geçici iş göremezlik ödemesi alabildiğini görüyoruz. Buna mukabil Bağ-kur sigortalısı olmakla birlikte anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin tüm ortakları analık sigortasından faydalanamadıkları için doğum durumlarında geçici iş göremezlik ödenmemektedir. Geçici iş göremezlik ödeneği yasal bir hak olarak kullanıldığında son derece önemli mağduriyetlerin önüne geçmektedir. Ancak gerek özel sektör gerekse kamu da istirahat raporlarının sıkça istismar edildiği de görülmektedir. Tatil yapmak için bile artık kanundan doğan yıllık izin değil istirahat raporu alınmaktadır. Eş, dost, ahbap ricasıyla yazdırılan raporlar nedeniyle SGK bütçesine büyük zararlar verilmektedir. Kaybolan iş gücünü ve verimliliği de göz önünde bulundurduğumuzda telafisi mümkün olmayan zararlara yol açmaktadır. Bir kişiden bir şey olmaz mantığı bir araya geldiğinde yüzbinlere, milyonlara ulaşmaktadır. İşin ahlaki ve vicdani boyutunu da akıllardan çıkarmamak gerekir.