Mesela: Toplum Yararına Çalışma Programı (TYP) nedir?

Toplum Yararına Çalışma Programı (TYP) nedir? Bu kapsamda çalışanların sigortalılıkları ne şekilde sağlanır? Toplum Yararına Çalışma Programları, ekonomik kriz, özelleştirme, ekonomik yapılanma, doğal afetler ve işsizliğin yoğun olduğu dönemlerde ekonomik bir enstrüman olarak nitelendirebileceğimiz bir uygulamadır. Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsizlerin, çalışma hayatından uzun süre ayrı kalarak maddi sıkıntıya düşmelerini önlemek, çalışma alışkanlık ve disiplinlerini yitirmemelerini, kısa süreli istihdam ve iş eğitimlerini sağlamak üzere doğrudan veya yüklenici eli ile toplum yararına bir iş veya hizmetin gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla yine Türkiye İş kurumu tarafından yürütülen programlardır. Toplum yararına çalışma programlarının en önemli amacı kamu yararını maksimize etmektir.  Peki kimler bu programa katılabilir? Bu programlara katılmak için öncelikli şart İşkur’a kayıtlı işsiz olmaktır. Bunun yanında 18 yaşını doldurmak ve emekli, malul, dul ve yetim aylığı almamak da diğer şartlar olarak katılımcılarda aranmaktadır. İlave olarak öğrenci olmamak şartı da başka bir şarttır.  Öğrenci olmamanın istisnası ise açık öğretim fakültesi ve açık lise öğrencileridir. Toplum yararına çalışma programları sınırsız olarak düzenlenen program değildir. Bu programlarda haftalık çalışma kırk beş saatten az olamaz. Yine bu program en fazla dokuz ay süreyle düzenlenir. Yine bir istisna olarak bu programda kısmi süreli iş sözleşmesine tabi olarak da uygulanabilmektedir. Toplum yararına programlar çevre temizliği, kamusal alt yapının yenilenmesi, Milli Eğitimi Bakanlığına bağlı okullarda çevre düzenlemesi, temizlik ve bakım onarım işleri ile restorasyon, tarihi ve kültürel mirasın korunması, erozyonla mücadele, park, vadi ve dere ıslahı ile ağaçlandırma gibi faaliyetlerde düzenlenebilmektedir. Bugün uygulayan kurumlara baktığımızda belediyeler ve Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullar Toplum Yararına Projeleri en fazla uygulayan kurumlar olarak göze çarpmaktadır. Bu kurumların TYP’yi en fazla kullanması aslında programın kamu yararı amacını da teyit etmektedir. TYP’de istihdam önceliği kadınlar, engelliler, eski hükümlüler, 35 yaş üstü olanlar ile terörler mücadelede malul sayılmayacak kadar yaralananlardadır. Bu kişiler birinci torbada olup bu torbadakilerin istihdamı tamamlanmadan diğer torbadakilerin istihdamına geçilememektedir. Katılımcıların seçiminde uygulanan 3 ayrı yöntem bulunmaktadır. Her Programın niteliğine göre bu yöntemlerden hangisinin kullanılacağı Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüğü tarafından belirlenir. Noter kurası yöntemi, Liste yöntemi veya Yüzde seksen noter kurası, yüzde yirmi liste yöntemi şeklindedir. TYP kapmasında çalışanlara asgari ücret yani 2.020,90 TL ödenmektedir. Aynı zamanda vergi ve sosyal güvenlik giderleri içinde işverene 1.113,14 TL ödenmektedir. İşkur tarafından düzenlenen bir kurs veya programdan yararlanmış olan işsiz 6 ay geçmeden TYP’ye başvuramaz. Mazeretsiz olarak TYP’den ayrılanlar veya kendi kusuru nedeniyle ilişiği kesilenler, son yararlanma tarihi üzerinden 24 ay geçmedikçe yeni bir TYP’ye başvuramaz. Yararlandığı TYP bittikten sonra Kurum tarafından teklif edilen niteliklerine uygun en az üç iş teklifini mazeretsiz olarak kabul etmeyenler, son yararlanma tarihi üzerinden 24 ay geçmedikçe yeni bir TYP’ye başvuramaz. Herhangi bir kurs ya da programa katılmama yönünde yaptırım uygulanan kursiyer veya katılımcı yaptırım süresince TYP’den de yararlanamaz. Devam ettiği bir TYP ile mazeretli ya da mazeretsiz ilişiği kesilen katılımcı aynı TYP’ye tekrar katılamaz. Toplum yararına çalışmakta olanların sigortalılık hususu ile ilgili bazı soru işaretlerini gidermekte fayda var. TYP kapsamında çalışanlar tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışmaktadırlar. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasına 2011 yılında eklenen (g) bendi ile Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen Toplum Yararına Çalışma Programlarından yararlananlar hakkında 5510 sayılı kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler uygulanacağı öngörülmüştür. Yani SSK lı olarak sigortalı olmaktadırlar. Bu kapsamda sayılan sigortalılar için Türkiye İş Kurumu prim ödeme yükümlüsü olmakla birlikte 5510 sayılı Kanun kapsamında işyeri ve işveren sayılmamaktadır. Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüklerince işsizliğin fazla olduğu yerlerde kamu ya da özel sektör işverenler ile yapılan protokol/sözleşme gereğince yukarıda belirtilen şartlarla sigortalı çalıştırılmaktadır. Türkiye İş Kurumu bu uygulama kapsamında işyeri ve işveren sayılmadığından ayrıca işyeri dosyası açılmaz. Sigortalıların bildirimleri toplum yararına çalışma yapan işyeri tarafından SGK’ya bildirilir. Türkiye İş Kurumu bu kapsamda asgari ücret üzerinden çalıştırılacak sigortalıların sigorta primlerini ve işsizlik sigortası primlerini işverene öder.