Van Halı ve Kilimlerinin Tarihi Sırrı

ESNAFHABERTTV.COM: İlk başta kendinizi tanıtır mısınız?

 KENAN ABİ : Üniversitesi mezunuyum. Üçüncü kuşak olarak bu işi yapıyoruz. Kendim 22 yıldır aktif olarak buradayım, daha önce biz çırak olarak çalışıyorduk, tabi şimdi usta olduk. 

ESNAFHABERTTV.COM : Baba mesleği mi?

KENAN ABİ : Babam ve onun babasından kalma. Dede mesleğimiz yani. Toplamda üç kuşak dersek 50-60. Yılındayız.

VAN’ GELEN TURİSTLERİN UĞRAK YERİYİZ

ESNAFHABERTTV.COM : Bize işinizden bahsedebilir misiniz?

KENAN ABİ : Biz Türkiye ve Ortadoğu genelinde özelde de Van Bölgesinin el dokuma kilim üreticisiyiz aynı zamanda Türkiye Ortadoğu Avrupa ve Uzak Amerika'ya kadar satış pazarlama yapıyoruz.  Van'a gelen bütün yerli yabancı ziyaretçiler bizi ziyaret ederler hem bölgenin dokuma kültürü hakkında bilgi alırlar hem de alışveriş için buraya ziyaret için gelirler. İki temel grubumuz var halı ve kilim olarak yün ve ipek temel malzemesi kullanılmak üzere onları değişik teknik üretim yapmaktayız genelde kooperatif usulü çalışıyoruz. Yani evde mahallede kadınlar dokunmasını yapıyorlar. Daha sonra kooperatif usulü buraya getiriyorlar satış pazarlamasını yapıyoruz. 

ESNAFHABERTTV.COM : Ne zamandır buradasınız?

KENAN ABİ : 22 yıldır bu şubedeyiz yani bu konumdayız ondan önce şehir merkezinde idik, tabi şehir merkezi büyüdükçe trafik arttıkça sıkıntılar olduğu için 2000 yılından beri burada hizmet vermekteyiz.

ESNAFHABERTTV.COM : Sektörde kilim ne kadar tercih ediliyor?

 KENAN ABİ : Şu anda dokuma olarak kilim en eski üretim tarzı hali ile beraber ama halı renklerini desenlerini kıyaslarsak kilimdeki bizim kendi özgü desenlerinin motiflerimiz renkli kombinasyonlarımız daha çok tercih edilmesine sebep oluyor. Özellikle desen renk ve ebat çeşidi çok olduğu için kilimler daha çok tercih ediliyor.

ESNAFHABERTTV.COM : Kilimlerin desenleri Anadolu için ne anlama geliyor?

KENAN ABİ : Şu anda Anadolu'da binlerce yıllık ortak bir kültür var. Çok değişik kültürler çok değişik topluluklar yaşadığı için de kaynaşmış kültür ve kaynaşmış desenler var. Ama ortak olarak diyebilir ki Anadolu'nun her yerinde hemen hemen her türlü ortak desene rastlayabiliyorsunuz. Van'da gördüğünüz bir deseni Balıkesir'de, Balıkesir'de gördüğünüz bir deseni Kayseri'de ya da Muğla'da da görme şansınız var.
ESNAFHABERTTV.COM : Ürün yelpazeniz ne kadar geniş?

KENAN ABİ : Şu anda bu mağazada 52 tür halı kilimimiz var, yani türden kastım Kayseri yöresinin de var, Van'ın da var Hakkari'nin de var Edirne'nin de var, sınırları aşan diğer bölgelerin de var, eskisi yenisi ipeği yünü büyüğü küçüğü dediğimiz zaman 52 çeşit tür ürünümüz var.

ESNAFHABERTTV.COM : En çok tasarlanan kilim hangisi?

KENAN ABİ : Biz genelde düz dokuma dediğimiz teknik ile yün üstü yani hem çözgüsü hem dokuması yün olan el eğirmesi kök bağı ipler kullanaraktan geleneksel motifleri işliyoruz. Ama geleneksel motifleri günümüze ayarladık nasıl ayarladık, renkleri biraz canlı hale getirdik daha renkli renk skalasını genişlettik. Dolayısıyla desenler daha çok karmaşık daha minik minik desenler iken onları biraz sadeleştirip daha büyük daha albenisi yüksek olan şekle dönüştürdük . Şu anda düz dokuma kilimlerimiz çok rağbette, ama onun dışında çift saygı tekniği dediğimiz hem halıyla kilim arasında bir tekniğimiz var. O bu bölgeye özgü onunla olan desenlere kilimleri özgü rağbet var. Aynı zamanda halı ve kilim aynı tezgahta dokunduğumuz yeni bir modelimiz var onlar baya revaçta.

TEKNOLOJİ EL DOKUMACILIĞINI BİTİRDİ

ESNAFHABERTTV.COM : Günümüzde bu işi yapan sektörlerle ilişkileri neler?

 KENAN ABİ : Günümüzde tabi Türkiye'de eskiden yani seksenlerden doksanlara kadar el dokuma hemen hemen bütün yerlerde vardı. Yani bütün illerde el dokuma halı kilim üretiliyordu. Tabi teknolojinin gelişmesi ile köyden kente göç ile birlikte bu azaldı.  Çünkü sonuçta bu iş aileden anneden öğrendiğimiz bir şey evde dokuma varsa kız çocukları bunu görerek annesinden öğrenerekten, o da yetiştiği zaman büyüdüğü zaman dokuyarak öğreniyordu. Ama tabi günümüz koşullarında bu gittikçe azalıyor hem üretimin azalmasına sebep oluyor. Hem de hammadde en önemli olan şey yün, yani hayvancılık varsa o hayvancılıktan elde edilecek yünün eğrilmesi teknikleri boyanması boyanma gerektiren kök boya dediğimiz yani doğadan toplandığınız değişik bitkilerin köklerin veya kurutulmuş çiçekler ile elde ediliyor. Tabi doğadan koptukça üretim de koptu o yüzden şu an azalıyor ama tabi şu an dokumada makine dediğimiz yani yünden elde edilmiş makineden elde edilmiş bu olaylardan da çok ciddi bir üretim var onlardan da güzel hali kilimler elde ediliyor.

ANADOLU’NUN DESENLERİ ORTAK KÜLTÜRÜ YANSITIYOR

ESNAFHABERTTV.COM : Motifleri nasıl işliyorsunuz?

 KENAN ABİ : Motifler dediğim gibi geleneksel motifleri kullanıyoruz ama dediğim gibi geleneksel motifleri daha sadeleştirerek ya da biraz değişime uğratarak günümüze uyarlıyoruz. Şu anda bizim yüz yılın üzerinde yani bir asırdan daha eski olan orijinal kilimlerimiz halılarımız var. Onları kataloglamış bulunmaktayız. O kataloglardan desenleri tek tek çıkartıp daha sonra günümüze uyarlıyoruz, ne yapıyoruz bir kaç farklı bölgenin kilimin deseninin renklerini desenlerini yeniden uyarlayıp desinatörler tarafından yeni tasarımlar yaratıyoruz ve onları üretiyoruz şu an.

KOOPERATİFLERNDE KADINLAR ÜRETİYOR BİZ SATIYORUZ

ESNAFHABERTTV.COM : Hala kilim dokuyan kadınlar var mı?

 KENAN ABİ : Tabi şu anda bizim kooperatifimizde aktif olarak 500'ün üzerinde aile üretim yapmakta, Biz tezgahı hammaddeyi veriyoruz bayanlara, bayanlar evde hem çocuğuna bakıyor hem ev işlerini yapıyor hem de üretimini yapıyor. Kilimini ve halısını dokuyor günün iki üç saatinde boşsa yani zamanı varsa o anda halıyı kilimi dokuyor. Bir, iki, üç ay derken süresine ve kalitesine göre beş ayda dokuduktan sonra buraya getiriyor biz onun ücret tarifesini yapıyoruz ve ödemesini yapıyoruz.

ESNAFHABERTTV.COM : Türkiye'de üretimin artırılmasında esnaf ve sanatkarlık yapan geçici koruma statüsündeki sığınmacıların rolü sizce nedir yani halı dokumada onlarda var mı?

 KENAN ABİ : Yani Türkiye'nin değişik sektörlerde çalışan sığınmacı olduğunu biliyoruz özellikle tarım ve hayvancılık kısmında baya iş gücü olarak çalışıyorlar . Bu iş daha çok bayanlar tarafından yapıldığı için eğer dokuma biliyorsa onları tercih edebilirler, iş gücü olarak sağlanabilir. Özellikle farklı yörelerden başka ülkelerden gelmişler buna zenginlik katabilir hem desen anlamında hem teknik olarak hem de diğer farklı işlemeleri bunlar aslında bir zenginlik olabilir ülkemiz için.

ESNAFHABERTTV.COM : Türkiye'nin birlik ve bütünlüğünün korunmasında esnaf ve sanatlarının toplumsal katkısı nedir?

KENAN ABİ : Şu anda nihayetinde toplum üretecek ki üreten toplum refaha erişsin, refaha ulaşmış bir toplumun da kendi içerisinde hak hukuk adalet ne olacak daha kaynaşmış daha ileriye gidecek bir toplum olacak dolayısıyla üretim bir toplumun yegane refahını belirleyen şey. 

DÜZ DOKUMA KİLİMLERİMİZ   RAĞBET GÖRÜYOR

ESNAFHABERTTV.COM : Sizin göstermek istediğiniz şeyler var mı?

 KENAN ABİ : Bizim dokumamızda kullandığımız ham maddelerimiz var tamamı kuzu yünü dediğimiz kök boya olarak kullandığımız kök boya dediğim gibi sonucu elde ediliyor. Ve şuna baktığınız zaman kök boyanın en büyük özelliği nedir, boyanırken ipin hiç bir tarafı tek ton olmuyor. Farklı farklı tonlarını elde edebiliyorsunuz bu da dokumaya ayrı bir güzellik katan bir şey, Mesela şurada gördüğünüz renklerde şu anda dokunmuş kilim dünyada görebileceğiniz dokumada ki en ince kilim yani ipin erimiş hâli daha sonra dokunmuş halı ve kağıt gibi incecik bir dokuma, dünyada çok meşhurdur. Van kilimi bilinir, bütün literatürde de geçmiştir, bütün vizelerde mutlaka Van kilimi görürsünüz. Özelliği nedir, el eğmesi kök boya olması ve iki tarafın aynı anda kullanabilmeniz, normalde bütün dokumalarda tek taraflı kullanılır ama Van kiliminin her iki tarafını da kullanabiliyorsunuz. Bu yüzden çok meşhur ve talep görür.

VAN KİLİMİ YÜZYILLARA MEYDAN OKUYOR

ESNAFHABERTTV.COM : Peki başka bir renk daha gösterir misiniz?

 KENAN ABİ : Bu da mesela farklı bir ton bu kırmızı gibi gözükmek ile beraber usta boyacı kırmızı da elde edebilir turuncu da elde edebilir kiremit rengi de elde edebilir bu kişinin tercihine bağlıdır. Kullandığı malzeme yün ile beraber kendi profesyonelliğini konuşturup çok farklı renkler çok farklı tonlar elde edebiliyor. Buranın en önemli özelliği de budur, yani şu an mesela bu gösterdiğim kilim yine Van kilimi diye geçer literatürde, yeni bir dokumamız o da yine el elemesi kök boya dediğimiz kilim şurada gördüğümüz kilimde eski orijinal Van kilimi dediğimiz, bakın dikkat ettiyseniz desenler renkler birbirini çağrıştırıyor. Ama bu yüz yaşının üzerinde ve orijinal Van kilimi dediklerimizin hepsi iki kanat yani iki ayrı parçadan oluşmaktadır, bunlar farklı zamanlarda dokunur daha sonra birbirine iliştirilerek dikilerek elde edilir. Gördüğünüz zaman saçakları bile ayrı bir özen ayrı bir dikkat ile dokunmuş, eğrilmiş renklere baktığınız zaman şöyle yüz yıl önceki bir renk ile yepyeni bir rengin ne kadar farklı olduğunu görüyorsunuz canlılığı, doğallığı, orijinalliği. 
Esnaf Habertv’ye teşekkür ederim.