SGK ödeneklerinde çifte standart
Sosyal Güvenlik Kurumu'ndan verilen evlenme, cenaze ve emzirme ödenekleri çalışanların statülerine göre değişiyor. Kamu çalışanlarında ise 2008 öncesi ve sonrası ayrımı uygulanıyor. Ölüm halinde yapılan ödemeler arasında fark üç kata kadar ulaşıyor.
SSK, BAĞ-KUR ve Emekli Sandığı 2006 yılında tek çatı altında toplandı. Sosyal güvenlik kurumları arasında norm ve standart birliği sağlamak amacıyla aynı yıl 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu çıkartıldı. Anayasa Mahkemesi'nin, kanunun Emekli Sandığı ile ilgili hükümlerini iptal etmesinin ardından 2008 yılında yapılan değişiklikler ile statüler arasındaki farklılıklar daha karmaşık hale geldi. Norm ve standart birliğinin olmaması, vatandaşların haklarını takip etmesini de zorlaştırıyor. Evlenme, cenaze ve emzirme ödeneklerinden kimlerin nasıl yararlanacağı, tabi oldukları statüye ve memurların 2008 öncesi ve sonrası sigorta başlangıcına göre değişiyor.
CENAZE ÖDENEĞİ KİMLERE VERİLİR?
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), ölen sigortalıların hak sahiplerine cenaze ödeneği veriyor. 2021 yılında 918 TL olan cenaze ödeneği bu yıl 1.250 TL'ye yükseltildi. Cenaze ödeneği, 4/1-a (SSK), 4/1-b (BAĞ-KUR) statüsündekiler ile 4/1-c (kamu görevlisi) statüsünden emekli aylığı bağlanmış kişiler için veriliyor.
Bu kişilerden iş kazası veya meslek hastalığı sonucu yaşamını yitirenler veya malullük, vazife malullüğü ya da yaşlılık aylığı almakta iken ölenlerin hak sahiplerine cenaze ödeneği veriliyor. En az 360 gün sigortalı çalışması bulunanların ölümü halinde de hak sahiplerine ödeme yapılıyor.
Ödenek, ölen sigortalının eşine veriliyor. Eşi yoksa çocuklarına, çocukları yoksa ana babasına, ana babası da yoksa kardeşlerine ödeme yapılıyor. Ölen kişi kimsesiz ise cenazeyi kaldıran gerçek veya tüzel kişilere ödeniyor.
Bazı kamu kurumlarında, ölen kamu görevlilerinin cenaze giderleri, kurum bütçesinden karşılanıyor. Cenaze gideri kurum bütçesinden karşılananlar için SGK ayrıca cenaze ödeneği vermiyor.
EMEKLİ SANDIĞI'NA TABİ MEMURLARDA ÖLÜM YARDIMI
Kamuda çalışmaya Ekim 2008 öncesi başlamış olanlar Emekli Sandığı'na tabi bulunuyor. Bunlardan halen görevde olanların veya eş ve çocuklarının ölümü halinde ölüm yardımı yapılıyor. Ölüm yardımı, kamu çalışanının kendisinin vefatı halinde en düşük memur aylığının iki katı, yakınlarının ölümü halinde ise en düşük memur aylığı tutarında ödeniyor. Buna göre, 2022 yılının ocak – temmuz döneminde ölen Emekli Sandığı'na tabi memur için hak sahiplerine 4 bin 473.46 TL, eş ve çocuğunun ölümü halinde de 2 bin 236.73 TL ölüm yardımı yapılıyor. Temmuz ayında bu tutarlar, memur maaş katsayısına paralel olarak artacak.
Emekli Sandığı'na tabi mevcut emekli memurlar ile gelecekte emekli olacak kişilerin vefatı halinde de yakınlarına 4 bin 473.46 TL ölüm yardımı yapılacak. Ancak, makam, temsil veya görev tazminatı hariç vefat eden emekli memurun almakta olduğu aylık miktarı ölüm yardımından fazla ise aylık tutar ödeniyor.
EKİM 2008 SONRASI MEMURLUĞA BAŞLAYANLARDA ÖLÜM YARDIMI
Kamuda ilk defa çalışmaya Ekim 2008'den sonra başlayan kamu çalışanlarının görevde iken kendilerinin veya eş ve bakmakla yükümlü çocuklarının ölümü halinde, Emekli Sandığı'na tabi memurlardaki gibi ölüm yardımı yapılıyor. Ancak, bu kişilerin emekli olduktan sonra ölümü halinde ölüm yardımı yapılmayacak. Sadece 4/1-a (SSK) ve 4/1-b (BAĞ-KUR) statüsündeki kişilerde olduğu gibi cenaze ödeneği verilecek.
EMZİRME ÖDENEĞİ 4/1-A VE 4/1-B'LİLERE VERİLİYOR
Sigortalı kadına veya sigortalı olmayan karısı doğum yapan sigortalı erkeğe emzirme ödeneği veriliyor. Geçen yıl 232 TL olan emzirme ödeneği bu yıl 316 TL'ye yükseltildi. Yılda bir kez tüketici fiyat endeksindeki (TÜFE) değişim oranında artırılıyor.
Bir defaya mahsus olan emzirme ödeneği sadece 4/1-a (SSK) ve 4/1-b (BAĞ-KUR) statüsündeki çalışanlara veriliyor. Kamu çalışanlarına 6 yaşından küçük çocuklar için 115 TL, 6 yaşından büyük çocuklar için 57 TL tutarında yardım yapıldığı için ayrıca emzirme ödeneği verilmiyor.
EVLENME ÖDENEĞİNDE ESKİ YENİ MEMUR AYRIMI
Evlenme ödeneği konusunda Ekim 2008'den sonra farklılık büyük ölçüde giderildi ancak eski yeni memur ayrımı devam ediyor. Yetim aylığı almakta olan kız çocukları evlendiklerinde aylıkları kesiliyor. Kız çocuklarına, talep etmeleri halinde yetim aylığının 24 aylık tutarı evlenme ödeneği olarak veriliyor. Bu kişi iki yıl içinde boşanırsa, 24 aylık süre dolmadan yeniden yetim aylığı bağlanmıyor. Evlenme ödeneği alan kız çocuğundan dolayı diğer dul veya yetim aylığı alanların aylıklarında artış işlemi ise 2 yıllık sürenin bitiminden sonra yapılıyor.
Evlenme ödeneği SSK, BAĞ-KUR ve 4/1-c statüsündeki kişiler açısından eşit hale getirildi. Ekim 2008'den sonra kamuda ilk defa çalışmaya başlayan memurlar ile 4/1-a ve 4/1-b statüsünde çalışanlar arasındaki farklı uygulamalar sona erdirildi.
Ancak, memuriyete Ekim 2008 öncesi başlamış olanların sadece kız çocukları değil, anne ve eşleri de evlenme ödeneğinden yararlanabiliyorlar. Buna karşılık, 24 ay değil 12 aylık ölüm aylığı tutarında ödenek alabiliyorlar.
Diğer taraftan, Emekli Sandığı'na tabi olarak 5 yıldan fazla 10 yıldan az hizmet süresi var iken hayatını kaybetmiş olanlardan dolayı ölüm aylığı bağlanmış eş ve annesi evlenme ödeneği alamıyor. Kız çocuğu ise 2008 yılındaki düzenlemeye paralel olarak 24 aylık yetim aylığı tutarında ödenek alabiliyor.