Yeni bir Kaddafi mi doğuyor?

Libya'da General Halife Hafter karşımda kamuflajlarıyla oturuyor. Normalde askeri yetkililer yabancı gazetecilere mülakat verirken resmi üniformalarıyla çıkarlar. Vermek istediği mesaj netti: Dirençli bir insanım ve askerlerimle birlikte savaşıyorum. Mülakat tarihi Ocak 2015'ti ve Bingazi'de durum karışıktı; cinayetler, patlamalar, şiddet günlük yaşamın bir parçası haline gelmişti. 2014 baharında General Hafter, radikal İslamcı militanlara karşı 'Onur Operasyonu' adıyla büyük bir harekat başlatmış, Libya'daki rakip yönetimleri destekleyen farklı gruplar arasındaki çatışmalarda yüzlerce kişi ölmüştü. Mareşalliğe terfi eden Hafter, ordusunu Bingazi'nin 1000 km batısındaki Trablus'a yönlendirdi. Ülkenin uluslararası arenada tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti'nin merkezi buradaydı. Libya Ulusal Ordusu adıyla topladığı askerleri, Pazartesi günü Mitiga'da ülkenin tek çalışan havaalanına saldırı düzenledi. Perşembe'den bu yana siviller de dahil en az 27 kişi öldü. Birleşmiş Milletler 2.800 kişinin şehri terk ettiğini, pek çok kişinin de acil ihtiyaçlardan mahrum bir halde çatışmaların ortasında kaldığını tahmin ediyor. Hafter'in radikal İslamcı militanlara karşı mücadelesi ona Bingazi'de ün kazandırmış, Hafter'in ülkeyi kaostan kurtarıp istikrara kavuşturacak kişi olarak görülmesini sağlamıştı. Ancak şimdi ülke çapında kontrolü ordunun elinde toplama isteği bazı çevrelerde kaygıya neden oluyor. 40 yılı aşkın bir süredir Libya siyasi arenasında yer alan General Hafter, 1969'da askeri bir darbeyle Kral İdris'i deviren Albay Muammer Kaddafi önderliğindeki subaylar arasındaydı. Ama 1980'lerde Çad ile çatışmalara giren Libya askerlerinin başında görevlendirilmesi ile kaderi değişti. Libya, Fransızların desteklediği Çad'a yenildi, 1987'de 300 askeri ile birlikte Hafter de esir alındı. Serbest bırakıldığında Kaddafi onu hain ilan etmişti. Hafter 20 yılını eski Libya liderini devirmek üzere harcayacaktı. Bunu ABD'nin Virginia eyaletinde sürgünde yaptı. Burada muhalif Libya Ulusal Kurtuluş Cephesi'nin askeri lideri olarak görev yaparken ABD istihbarat teşkilatı CIA ile işbirliği halinde çalıştığı tahmin ediliyordu. Hafter, Kaddafi'ye karşı ayaklanmanın başladığı 2011'de Libya'ya dönerek ülkenin doğusundaki muhalif güçlere komuta etti. Kaddafi düştükten sonra Hafter iki yıldan uzun süre yargılandı. Şubat 2014'te televizyona çıkıp kurulan hükümete karşı ayaklanmaları çağrısı yaptı.

'Onur Operasyonu' 2015 başında mülakat için buluştuğumuzda, Bingazi'deki İslamcı milislere karşı 'Onur Operasyonu' Mayıs 2014'te başlamış bulunuyordu. Şehri "teröristlerden temizleyinceye dek" mücadeleye devam edeceğini vaat etmişti. Ama bir yandan da Libya Ulusal Ordusu askerlerini bir arada tutmaya çalışıyordu - kısmen zorla, kısmen de diğer ülkelerden aldığı destek sayesinde dağıttığı para ve imtiyazla. "Onların birliklerinin yüzde 95'ini ortadan kaldırdık" dedi mülakatında. Şubat 2016'da Bingazi'yi alıp doğudaki Derne'ya kadar ilerledi. Sahil şeridinde Petrol Hilali adıyla bilinen bölgedeki limanları ele geçirdikten sonra Eylül'de mareşal rütbesine yükseldi. Bu göreve gelen ilk Libyalı asker olmuştu. Geçen ay ise ükenin güney batısına gönderdiği askerleriyle petrol yataklarını ele geçirdi. Ama batı bölgesini kontrol altına alması zor bir misyon olarak görülüyor. Başbakan Fayez el-Sarraj, Hafter'e ve ordusuna karşı 'Gazap Volkanı' adıyla karşı saldırı başlattığını ve tüm toprakların kontrolünü geri alacağını ilan etti. Düşmanları, Trablus, Misrata, Sirte'yi korumak için Hafter'e karşı mücadele edeceklerini söylüyor. Bazı siyasi yorumcular General Hafter'in Ulusal Mutabakat Hükümeti etrafında bir araya gelen milislerin gücünü kestiremediğini, bu nedenle bu yıl kazandığı askeri zaferleri yitirme riskiyle karşı karşıya olduğunu söylüyor. Çatışmaların tırmanması halinde Trablus ve çevresine zarar verme riski artıyor. Bingazi, başta tarihi merkezi olmak üzere çatışmalar ve top atışlarıyla büyük bir yıkıma uğradı. Hafter Trablus'ta da aynı taktikleri uygularsa operasyonlarda binlerce kişi ölebilir. 2015'teki mülakatta Hafter, "Tarblus başkentimiz ve şehir içinde savaşmak istemiyoruz. Bingazi'deki askeri operasyonun aynısını burada uygulamayacağız… burada yıkımı önlemek için elimizden geleni yapacağız" demişti. Trablus saldırısı, bu yıl sonunda ülkede genel seçimlere gidilmesini öngören Birleşmiş Milletler destekli barış planı yönünde atılan ilk adım olarak görülen ulusal konferanstan 10 gün önce başladı. Bu planlar muhtemelen çökecek. Eski tarz asker olarak General Hafter'in siyasete inancı yok görünüyor. O kendisini Libya'yı içinde bulunduğu kargaşadan kurtaracak tek kişi olarak görüyor. Kaddafi döneminde Hafter tipik bir hain olarak görülüyor, ABD'ye kaçışı ile askeri okullarda olumsuz örnek vaka olarak anlatılıyordu. Bu hala akıllarda olduğu için Kaddafi yanlısı birçok asker onu desteklemeyi reddetti. Ülkenin yeni Kaddafi'si olmayı mı planlıyor diye sorduğumda kızmış, "Hayır" diye yanıtlamıştı öfkeyle. Ama bir gün Libya'nın devlet başkanı olma arzusuna dair sorduğumda daha açık konuşmuştu: "Eğer bu arzu halkın iradesi ile uyumluysa olabilir" demişti. "Halkın istediği her şeyi yaparım." BBC