Hakan Gönay'dan Kahveci Esnafı Durum Analizi

Edirne Kahveciler Ve Gazinocular Esnaf Odası Başkanı Hakan Gönay, kahveci esnafının durumunun içler acısı duruma geldiğini belirterek “fiyat artışları belimizi büktü: sektör çok ağır yaralı, Can çekişiyor” dedi. 

Bu Habere de Bak

Kahveci Esnafı Kapalıyken Alınan Vergilerin Peşine Düştü

Dünya Esnaf ve Sanatkarlar Derneği’nin Ahi Enstitüsü ile birlikte “ Anadolu’nun Ahisiyiz, Üreten Türkiye’nin Hizmetindeyiz” Projesi kapsamında düzenlenen “Kahveci  ve İnternet kafeleri Esnaf ve Sanatkarlar  Hasar Tespit Raporu  çevrimiçi  Toplantısı gazeteci yazar Dünya Esnaf ve Sanatkarlar Derneği/Ahi Enstitüsü Başkanı Fehmi Çalmuk’un moderatörlüğünde yapıldı. Zoom üzerinde yapılan toplantıya yalnızca Edirne Kahveciler Ve Gazinocular Esnaf Odası Başkanı Hakan Gönay ile Ankara Kahveciler Esnaf Odası Başkanı ve Türkiye Kahveciler Fedarasyonu Başkan Adayı  İsa Güven katıldı.

Toplantısı’nda konuşan Edirne Kahveciler Ve Gazinocular Esnaf Odası Başkanı Hakan Gönay  satır başlarıyla şu açıklamayı yaptı:

KAHVECİ ESNAFINININ YAŞAM PENCERESİ KALMADI: 
Şimdi bizim en büyük sıkıntımız, bu pandemi sürecinde yaşadığımız sıkıntılardan birisi esnafımızın yaşam penceresi açık olmadı. Yani çay ocağı gibi işletilmiş olsaydı, bu esnaf bugünkü durumlara düşmezdi. Esnafın bir düzeni vardı, neydi bu düzeni, ev aldı, çocuk evlendirdi, kredi çekti, şimdi öyle bir duruma geldi ki, dediler ki biz sizi 2.bir emre kadar kapattık. İyi güzel kapattın, adamın şimdi kredisi var, araba almış araba taksiti var, çocuğunu evlendirmiş onun da taksiti var. Yani bu adam şimdi ne yapacak, tamamen gelirsiz kalmış. Ne yaptı bu adam, ilk önce kredi kartlarına sarıldı, ondan sonra kredilere yöneldi, devlet ne dedi, sağ olsun devletimiz, size devlet destekli nakdi kredi vereceğiz. Bunu sübvanse edeceğiz, %50’sini biz vereceğiz, düşük maliyetli vereceğiz size biz bu kredileri, verdiler kredileri, 25 milyar kredi, 25’de kredi kartı verdi ama karşılığında 70 milyar ipotek aldı. Şimdi esnafımız zaten zordaydı, bunları öderken bir kısmında çakıldı. Çünkü zaten içeriden yemişti. Uzun bir süredir gelir kaybı olduğu için bunları telafi etmekte çok büyük zorluklar çekti. Peki, sonuç ne oldu, bizim şimdi Edirne’deki esnaf sayımız 500, bu 500 esnafımızdan 45-50 tanesi kapamak zorunda kaldı, tamamen iflas etti. Şimdi gelen yardımlar çok geç geldi. Yani devletimiz bize para verdi ama borç olarak verdi. Geliri olmayan bir insan o borcu nasıl geriye ödeyecek. Döndürmekte çok büyük zorlular çektik. Edirne bir turizm şehri, bir tarım bakımından güçlü olmasına rağmen ticari hareketlilik daha fazla olmasına rağmen bunları karşılamakta çok büyük zorluklar çektik. İlk önce aracını sattı, yetmedi arsasını sattı, esnaf sicil yememek için çok büyük bir çaba sarf etti. Öz kaynaklarını kaybetti tam pandemi dönemini atlattı derken Türkiye’deki ekonomik çalkantılar başladı, fiyat artışları başladı. Şeker bulamadı, çaya astronomik zamlar geldi. Kahveye, çaya, sodaya, gazlı içecek grubuna o kadar yüksek zamlar geldi ki %200-300 zamlar geldi. Şimdi alıyorsun sodayı, 2,40’a mal ediyorsun, 3,50’ye satıyorsun, bakıyorsun 2.dönem gelmiş, bir hafta sonra 3 liraya alıyorsun. Yani sattığını yerine koyamaz duruma geldi esnaf. 

ÇALIŞANLARIMIZI İŞTEN ÇIKARTMAK ZORUNDA KALDIK:

Bu Habere de Bak

Esnafın Hasarı Çok

Peki, önlem olarak ne yaptı esnafımız, bende yaşadığım için biliyorum, ilk önce çalışanlarımızın bir kısmından fedakarlık istedik, işlerine son vermek zorunda kaldık, işimizin başına geçtik, bu da ne yaptı, istihdamı azalttı. Şimdi verdiğimiz yevmiyeler çalışanlarımızı tatmin etmediği için ek iş yapma mecburiyetinde kaldı. Adam dedi ki ben 2 gün gelemeyeceğim, işe çıkacağım, gitmiş bir yerden iş bulmuş 2-3 liraya amelelik yapıyor ya. Şimdi esnafımız gerçekten çok zor durumda kaldı, yani bir program yapamadı, çalıştıracak eleman bulmakta zorlandık. Genelde biz zaten emeklilerle çalışıyoruz. Neden, adamın ek geliri oluşacak ki geçinebilsin. Geçinemediği için mecburen bizimle çalışmak zorunda kalıyor. Bu da ne yapıyor, şimdi belli bir yaşı almış arkadaşlarla çalışmak zorunda kalıyorsun. Bizim sektörümüz hizmet sektörü, hizmeti yeterince veremez olduk. Ben işi bırakalı, kendi işyerimde 2011’de emekli oldum. 2011’den sonra 10 yıl işin başına hiç geçmedim, sürekli 4 kişilik kadrom var onlar çalışıyordu. Ama eksiltmek zorunda kaldım, işin başına geçmek zorunda kaldım. Neden, ekonomik şartlar ağırlaştı. Üstelik Edirne turizm bakımından çok yoğun turist alan bir ilimiz. Yani para dönüyor ama küçük esnafta dönmüyor. Bizlerde, hizmet sektöründe dönmüyor. Biz hizmet kalitesini yükseltmeye çalışalım derken düşürmek zorunda kaldık. Esas sıkıntımız buralardan kaynaklandı. Şimdi fiyat çalkantılarından stabil döneme geçebilsek, daha henüz o aşamaya da gelemedik. Bugün itibariyle çay, 48 liraya aldığımız çay, bugün itibariyle 58 lira oldu. 10 lira zam geldi. Aynı gün 48 lira olan soda 57 lira oldu. Biz satıyoruz tamam iş yapmakta sıkıntımız yok, işlerimiz eskisi gibi olmaya başladı ama bizim kazancımız azaldı. Kazanç azalınca ne yapıyorsun, mecburen hizmetten fedakarlık yapmak zorunda kalıyorsun. Bu da işlerin tamamen yavaşlamasına neden oluyor. Peki, bunları nasıl aşacağız, sorunlarımız var, işlerin başına mecburen geçtik. Çünkü devlet bize yeterince destek olmadı bu dönemde. Devletin gücü, imkanları dahilinde bize verilen desteklerin şu anda geri ödemeleri var. Bazı arkadaşlarımız ödeyemez durumda, işlerini terk etmek zorunda kalanlar haliyle ödeyemiyor. Şimdi bizimde buradaki Esnaf Kredi Kooperatifi aracılığıyla, Halk Bankası aracılığıyla verildi bu meblağlar. İşte Başkanımız arıyor, bu paralarda belli bir sıkıntılar var, nasıl yapacağız diye, orada da bir çözüm üretmek zorunda kaldık biz şimdi, şimdi geliri olmayan bir insandan geri ödeme istiyoruz biz. Şimdi o kadar zor durumlara kaldı bu insanlar. Şimdi benim kendi işyerim olmasına rağmen ben işin başına geçmesem inan para kazanamıyorum.    

FİYAT ARTIŞLARI BELİMİZİ BÜKTÜ: SEKTÖR ÇOK AĞIR YARALI, CAN ÇEKİŞİYOR 
Benim bölgemde 6 tane işletmem var, çoğunun kirası 5 liranın üzerinde, yani o adamlar hem istihdam edecek hem para kazanacak, işlerini devam ettirmek zorunda kalacaklar neden çünkü oraya bağlamış kendini. Benim karşımdaki işletmeci kardeşim, ben bu odanın başkanıyım, babası felç geçirdi, felçli babasına çay taşıtmak zorunda kalıyor. Yani durumumuz o kadar içi açıcı değil. Yani bizim biran önce bu fiyatların istikrara kavuşup stabil duruma geçmesi, bizim işimiz insan kaynaklı olduğu için fiyat artışlarında uygulama zorluğu çekiyoruz biz. Ben çayı 2,5 lira yaptım, mecburiyetten yaptım ama işlerim düştü. İşte 1-2 ay sonra tekrar toparlanma dönemine giriyor ki, tam toparlanacaksın yine bir zam fırtınası doğalgaz, enerji, giderlerimiz öyle, benim şimdi elektrik faturam gelmiş 2000 küsurlu, doğalgaz gelmiş yaklaşık 1800 lira. Sürekli, sınırsız internet bağlantımız var, suyumuz gelmiş 741 lira yani toplamına bakıyorsun bir 5 bin lira giderimiz var ve ben kira vermediğim halde sadece 5 lira. Çalışanların giderleriyle birlikte bu rakam 30 lira yani benim günde sadece giderlerim için 1200 lira para kazanmam lazım. Şimdi ben bunları yaparken, üretirken büyük zorluklar çekiyorum çünkü maliyetlerim çok fazla arttı. Hizmette sıkıntı çekmeye başladık yani sektör çok ağır yaralı, inşallah bu dönemleri biran önce aşacağız hep birlikte. Edirne’de inanın o kadar yoğun turist akışı var ki yani araçlarla bir noktadan bir noktaya gitmek için bir saat bekliyorsun yani en kötü bir yol bile, çok işlek olmayan yollarda bile sıkıntı var. Ama bu hizmet sektörüne, küçük esnafa yansımıyor. Bizim esnafımız tamamen 30 yaşın üzerinde, kendini yenileyemeyen bir sektör oldu. Biz bunu yenilemek için ne yaptık, müşterisi iyi olan işletmemize Neskafe, Cappuccino, Sıcak çikolata gibi şeyleri yapalım dedik, bakalım önümüz açılacak mı ama onda da muvaffak olamadık. Sektör şuanda sıkıntı içinde, can çekişiyor diyebilirim. Bizim üyelerimiz internet kafelerimiz normalde 70 taneydi, şu anda 12, play stationlar 9 tane yani 20’ye düştü. 50 tane kaybımız var. Bu teknolojinin kendini yenilemesiyle olan bir durum, rekabet ortamı var. Şimdi karşındaki arkadaş yeni teknoloji almış ürününü, onun işleri iyi ama belli süre iyi. Bir yıl sonra sen de almışsın o teknolojiden daha ilerisini bu sefer onların işleri kötü olur. 

YALNIZCA BİZİM ODALARIN DEĞİL FEDERASYONUN BAĞIRMASI LAZIM:
Yani küçük esnaf olarak o kadar rekabetçi bir ortamda kaldık ki bu maliyetleri artık karşılayamaz duruma geldik. İşlerin başına geçtik, şimdi kendi çoluk çocuğuma işlerin başına sen geç diyorum, ben kahvecilik yapmam diyor. Çünkü önü açık bir işletme olmaktan çıktı. Şimdi bunlar belki zamanla aşılacak şeyler ama şu dönemde inanın çok büyük sıkıntılar var, şuan kullanılan en yüksek enerjiyi bizim esnafımız kullanıyor. Şimdi bizim temsilcilerimiz var Ankara’da Federasyonumuz var, peki Federasyon ne yapıyor? Bizim şimdi burada yerelde bağırmamız hiçbir şeyi değiştirmiyor. Federasyonun bağırması lazım, biz dedik ki Federasyona, siz çıkın bu konuları iletin, Ankara’da merkezdesiniz, Bakanlıklar orada, milletvekillikleri orada, pandemi döneminde bizim telefonlarımız açılmadı. Ben oda başkanı olarak gerçekten çok üzgünüm. Yani Türkiye’de bizim internet kafeciler, kahveciler, bu kadar sahipsiz mi? Yani bu işletmelere kim sahip çıkacak? Devletten yeterince destek göremedik, biz istiyorduk ki geri ödemesiz nakdi yardım istedik devletten, bunu da biz zaman zaman yerelde, basın aracılığıyla, kendimiz gezerek, basın kuruluşlarını ziyaret ederek bunları dile getirdik ama yerelde yapılan hiçbir şey yeterli olmadı. İnanın esnafı ziyaret ediyorsun, diyor ki Başkanım eve götürecek ekmek param yok, yani biz o durumları yaşadık ve gerçekten üzüldük. Biz bu işletmelerin temsilcileriyiz, bir işletmenin başı olup ta çaresiz olmak çok kötü. Yani bu işlere biran önce birilerinin el atması lazım, bizim Edirne gibi turizmin, ticaretin, tarımın gerçekten verimli topraklara sahip bir il olmamıza rağmen, bizim esnafımız bu kadar sıkıntı çekiyorsa ben başka illeri düşünmek bile istemiyorum. Yani onların durumunun ne olduğunu ben az çok tahmin ediyorum ama bu kadar duyarsız kalınması da bu sektör için gerçekten çok büyük sorun, sen kendi kalene terk edilmişsin, ne yaparsan yap demek. 

ÇOK ZORLANAN BİR KESİM BU KESİM:
Şimdi bu fiyat istikrarsızlığı döneminde kiralarda çok büyük astronomik artışlar oldu. Mesela 5 lira olan 8-9 lira istendi. Neye dayandırıldı bu, Tefe Tüfe, ne kadar bu Tefe Tüfe, %52. Kardeşim %52’yi taşıyacak, bizim küçük esnafımız zaten vergiye tabi olmayan adı üzerinde ya, bu esnaf sıkıntı çekiyor, vergisini veremiyor yani çok zorlanan bir kesim bu kesim, köründen hizmet sektörü. Adam gidiyor, sabahın gece saat 8-9’a kadar tek başına çalışmak zorunda olan esnafımız var şu anda, o da işini devam ettirebilmek için varını yoğunu ortaya koyan, sağlığını feda eden esnaflarımız var. Yani bu durumun biran önce düzelmesi lazım yoksa bizim işletmeler elden gidiyor. Bizim gördüğümüz, yaşadığımız, Edirne küçük yer, gezerek dolaşsan dolaşırsın araca gerek yok. Yani birbirine yakın, genelde dağınık olmayan bir şehir, esnafımızı kolaylıkla ziyaret edip, ne yapabiliriz, öneriniz nedir, ne yapalım sizin için, bizim göremediğimiz ne var, bize iletin biz de bir üstümüze iletelim diyoruz. Esnaf bize iletiyor, bizim bir üste yani Federasyona iletmekte çok büyük zorluğumuz var. Yani sıkıntılarımız temsilde eksiklik var, sesimizi duyuramadık, duymadılar. Esnafımızın Allah yardımcısı olsun. Biz moral olarak ne yapıyoruz esnafımıza, moralini yüksek tutup işine daha sıkı sarılsın diye bu sene masa örtüsü verelim size, bir dahaki sene 50 tane çay tabağı veriyoruz. Gidip duvar saati yaptırıyoruz yani elimizden gelen morali yüksek seviyede işine sarılsın, umudunu kaybetmesin diye umut motivasyonu yapıyoruz. Belli bir çabamız var ama elimizden gelen bu. Esnafımızın sorunlarına eğilecek, sorunlarını dile getirecek liderler lazım. 

KAFELERİN DURUMU  DAHA ACI:
Evet hocam, şimdi bizdeki bu pandemi döneminde genelde bizim rektörlük dediğimiz kiraları 20-30 milyar olan öğrenciye hitap eden yerler, uzaktan eğitimle birlikte, çünkü öngörüsüz kapandığı için, şimdi 16-17 ay kapalı kaldı bu işyerleri, öğrencide gelmedi. Uzaktan eğitim olduğu için bu insanlar 600-700 milyar borçlanmak zorunda kaldı, sadece kira borcu. Bunlar tamamen kapamak zorunda kaldılar. İşte zaten kapanan 50 tane işletme burada, normal borçlanma değil, evini arabasını sattı adam karşılayabilmek için, mecburiyetten kapandı. Çünkü bir öngörüyle kapanmadı, demediler, süresiz kapandı. Deselerdi ki sizin işyerlerinizi 90 gün sonra açacağız, bu kadar fedakarlık yapacaksınız, o zaman öngörülebilir bir durum olurdu. O insanlar evini, arabasını kaybetmeyebilirdi. Çünkü kapanırken 2. bir emre diye kapanınca esas sıkıntı ondan sonra başladı, süre verilmediği için esnaf kestiremediği için devam etti, baktı ki açılmıyor en sonunda kapamak zorunda kaldılar. Öz varlıklarından oldular, esnaf elindekileri de kaybetti. Yani en büyük sıkıntıyı çekenler bunlar, şimdi devlet destekli kredileri alıp ta geri ödemek için mücadele eden, gerçekten zor durumda, sicili bozulmasın diye mücadele eden esnafımız var. o da sağlığından olmak üzere yani şimdi o ödeme dönemleri yaklaşıp ta, güç bela yarıya geldi bu ödemeler ama şimdi devlette öyle bir durum yaptı ki sağ olsun yine çok büyük faydası oldu bize. Destek verdi, kredi desteklerinin %50’sini karşılayıp ta belli bir fedakarlık altına girdi ama karşılığında bu ödeyemeyenler, bu 50 esnafımız kredilerden yararlandı ama ödeyemediği için 50 milyona karşılık 70 milyon istedi.

KEŞKE NAKDİ YARDIM VERİLSEYDİ
Hocam,  esas maddi, biz kredi olarak değil de devletten mesela 20-30 bin lira maddi destek bekliyoruz. Şimdi geliri olmayan bir esnaf, kredi vermişsin, kredi 25 lira, 25 lira da kredi kartı verdin, iyi, bu adam yok şimdi evine ekmek götürecek, küçük çocuğu var, bez alacak, mama alacak bunları yapmak zorunda. Geliri yok bu adamın nasıl ödeyecek, yok, 16-17 ay kısıtlı kaldı, esas sorun burada. Geliri olmayan insana kredi verildi. Bu kredi olarak değil de nakdi yardım olarak verilmiş olsaydı 20 lira, esnaf kardeşimiz o 50 lirayı harcamak zorunda kalmayacaktı, aldığı 20 lirayı harcayacaktı bugünkü durumları yaşamayacaktı. Bizim sıkıntımız esas burada. Sen adama vermişsin ama işyerini kapatmışsın, bir de diyorsun ki bak günü geçti bunu öde, e nasıl ödeyecek geliri yok adamın. Şimdi elektriğini mi ödeyecek, doğalgazını mı ödeyecek, yoksa çocuğuna mama, bez parasını mı götürecek, haliyle o da ilk önce çoluğuna çocuğuna gitti. Ne oldu bu sefer 60-70 lira borçlandı, şu anda onun çok büyük sıkıntısını yaşıyor. 

SİCİL AFFININ ÇIKARILMASI LAZIM:
Basit usuldeki vergiye tabi olan esnaf için bunun affedilmesi, sicil affının çıkarılması, bunların faizlerinin de affedilmesi lazım. Biz anapara affedilsin demiyoruz. Faizleri affedilsin çünkü bugüne kadar temerrüde düşmüş faizlere sicil affı çıkarsın, esnaf kendini tekrar yenileyebilir pozisyona girsin. Yani mesele bu, bunların bir umudu var, bir umudu bu, yoksa çalışarak düzeltilebilecek bir durum olmaktan çıktı. Çünkü fiyat artışı durmuyor, stabil bir duruma geçmedi henüz. Eğer geçmiş olsa bu sıkıntıyı kendi başına aşabilir esnaf, gerek kalmaz zaten yardıma ama bir kere bu işin içine girdi, şu anda üreterek bu işi çevirmenin imkanı kalmadı, artık gerçekçiliği kalmadı. Biran önce sicil aflarının çıkarılması lazım, bu faizlerin silinmesi lazım yani bir af tekrar çıkması lazım yoksa küçük esnafımız gerçekten bitmek üzere. Şimdi kendi işyeri olanlarda belli bir sıkıntı yok ama adam borçlanmış gitmiş ev almış, esas sıkıntı orada, hem bunları çevirip hem geçimini sağlayıp hem kredileri döndürmekte çok büyük sıkıntı yaşıyor. Çünkü öngörülemez bir durumda bırakıldı esnaf, eğer gerçekten programlı kapatılsaydı esnaf, denilseydi ki size biz 120 gün kapatacağız, 120 gün sonra açacağız, esnaf kendini ayarlayabilirdi. Esnaf kapatıldı, iyi güzel kardeşim, ne zaman açılacak? Belli değil. Şimdi adam gelirsiz kaldı nasıl olacak bu iş? Kendini çevirebilecek bir şey kalmadığı için muhakkak sicil affı ve faizlerin affedilmesi lazım ki esnaf tekrar stabil duruma gelsin. Çok teşekkür ediyorum. 

SİCİL BOZULUNCA ESNAF KREDİ KEFALET KREDİ VERMİYOR:
İsa Başkanım doğru söylüyor yukarı çekildi, 4,5’tu. Esnafın ödeyebileceği kredi verilmesi lazım yani geri dönüşü olmayacak şekilde olduğu zaman o işin pek ehemmiyeti kalmıyor. Esnaf niçin kullanıyor bunu, ihtiyacı olduğu için, mecburiyetten alıyor. Çünkü özel bankalardan daha yüksek borçlanma gereği var. Şimdi 1,20’nin altında, 1,30’un altında kredi veren banka yok ki, mecburen esnaf kefalete yöneliyor, bu sefer sicili bozulunca oradan da çekemiyor, ne olacak, kaderine mi terk edilecek esnaf? Biran önce bu işte önlem alınması lazım.